Azbest jest określeniem włókien grupy minerałów o bardzo dobrych właściwościach izolacyjnych. Od początku XX wieku był stosowany w przemyśle i budownictwie na szeroką skalę. Wykorzystywano go do produkcji azbestowo-cementowych materiałów budowlanych o handlowej nazwie eternit, takich jak: płyty dachowe, płyty elewacyjne i rury.
Udokumentowana szkodliwość azbestu i zakaz stosowania
Przez lata stosowania azbestu udokumentowano szkodliwość jego włókien odkładających się w płucach ludzi mających z nim kontakt. W latach 90-tych, na mocy ustawy z dnia 19 czerwca 1997 roku, zakazano w Polsce stosowania wyrobów zawierających azbest. Zgodnie z przepisami, eternit powinien zostać zutylizowany do 2032 roku.
Usuwanie azbestu – z czego wynika obowiązek utylizacji?
Wyłączenie z produkcji i obiegu handlowego produktów azbestowych nie wyczerpuje tematu bezpieczeństwa ludzi żyjących i pracujących w budynkach, do budowy których materiały te zostały użyte. Żywotność materiałów zawierających azbest, w zależności od ich jakości, określa się na 20 – 50 lat. W związku z degradacją użytego wcześniej eternitu konieczne jest sukcesywne usuwanie azbestu z istniejących budynków.
Emisja włókien azbestu
Czynnikiem szkodliwym dla zdrowia są respirabilne włókna azbestu, wdychane podczas obróbki materiału lub w wyniku jego degradacji wynikającej z mechanicznego uszkodzenia lub przekroczenia terminu oczekiwanej żywotności. W najbliższych latach, ryzyko występowania chorób azbestozależnych będzie powodowane przez:
- zużywania się i niszczenia nagromadzonych produktów azbestowych, szczególnie materiałów budowlanych, które stanowiły blisko 85% wszystkich wyrobów z azbestu
- emisji włókien azbestu, ze zgromadzonych ogromnych ilości materiału w środowisku komunalnym
Szkodliwość włókien azbestu
Szkodliwe włókna azbestu, wdychane z powietrzem, gromadzą się w płucach. Jest to szczególnie niebezpieczne, dla ludzi stale narażonych na emisję azbestu. Nagromadzone włókna, po wielu latach gromadzenia powodują trwałe szkody prowadzące do zwłóknienia płuc (tzw. azbestoza), chorób nowotworowych (np. rak oskrzeli, międzybłoniak opłucnej). Jak wynika z badań klinicznych, kontakt z azbestem może zwiększać ryzyko zachorowania na inne rodzaje nowotworów, np. krtani, jelita grubego, jajników, żołądka. Cechą charakterystyczną tych schorzeń jest długi okres utajenia (nawet 10-50 lat od kontaktu z azbestem).
W załączniku nr 1 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 11.09.1996 r. Dz. U. nr 121, Poz. 571. „w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki” umieszczone są wszystkie rakotwórcze rodzaje azbestu.
Stany chorobowe powodowane przez azbest
Długotrwały kontakt z azbestem wywołuje wiele stanów chorobowych. Pył azbestowy może prowadzić do takich chorób jak:
- azbestoza (pylica azbestowa) – nieuleczalna choroba, spowodowana obecnością włókien azbestowych, które z czasem doprowadziły do śródmiąższowego zwłóknienia tkanki płucnej. Czas rozwoju choroby trwa ponad 10 lat. Objawy mogą być zauważalne dopiero po okresie 20 lat.
- rak płuc – nowotwór złośliwy spowodowany wchłonięciem do płuc azbestu. Zmiany w początkowej fazie, tzw. przedrakowe – rozwijają się przez wiele lat nie dając żadnych objawów. Nie ma możliwości zidentyfikowania ich na podstawie okresowej kontroli płuc przy użyciu zdjęcia rentgenowskiego.
- międzybłoniak opłucnej – 70% zachorowań jest powodem ekspozycji na pył azbestowy. Międzybłoniak jest złośliwym nowotworem dającym w większości przypadków złe rokowania.